Tính đến thời điểm này, Thị trường phát điện cạnh tranh đã đi vào vận hành chính thức được tròn 1 năm (từ tháng 7/2012). Theo đánh giá của các chuyên gia, để thị trường phát triển hoàn chỉnh, cần nỗ lực nhiều.
Ông Ngô Sơn Hải - Giám đốc Trung tâm điều độ Hệ thống điện Quốc gia khẳng định VCGM đang đi đúng hướng. Ảnh: Ngọc Thọ
Đầu đã xuôi...
Giám đốc Trung tâm Điều độ Hệ thống điện Quốc gia (A0) Ngô Sơn Hải cho biết sau 1 năm thị trường phát điện cạnh tranh chính thức (VCGM) đi vào hoạt động, thành công đầu tiên của công tác vận hành thị trường điện là vẫn đảm bảo được hệ thống điện vận hành một cách an toàn, không một phút nào phải ngừng thị trường điện do những khó khăn về vận hành. VCGM đang dần trở thành một tín hiệu hấp dẫn cho các nhà đầu tư trong và ngoài nước vào lĩnh vực phát điện. Sau một năm vận hành, các nhà máy điện trực tiếp tham gia thị trường đều có cơ hội để đạt doanh thu và lợi nhuận hợp lý. Ngoài ra, việc tính toán thanh toán cho các nhà máy đã được thực hiện nhanh chóng, chính xác mặc dù khối lượng công việc tăng gấp nhiều lần so với trước đây.
Bên cạnh đó, các đơn vị phát điện cũng chủ động hơn nhiều trong chiến lược kinh doanh của mình và được cung cấp nhiều thông tin hơn khi tham gia thị trường điện. Các số liệu về phụ tải hệ thống điện, các ràng buộc trên hệ thống truyền tải, việc huy động của các nhà máy thủy điện chiến lược đa mục tiêu được cung cấp đầy đủ hàng ngày. Bất kỳ thao tác nào của kỹ sư điều hành hệ thống điện quốc gia cũng như kỹ sư điều hành thị trường điện làm ảnh hưởng đến thị trường điện đều được giải thích cụ thể, rõ ràng thông qua các kênh thông tin chính thức của A0. Điều này góp phần làm minh bạch hóa công tác vận hành và giúp cho các đơn vị tham gia thị trường cũng như các nhà đầu tư tiềm năng thêm tin tưởng vào việc tham gia vào lĩnh vực phát điện trên hệ thống điện Việt Nam.
GS.TSKH Trần Đình Long - Phó Chủ tịch Hội Điện lực Việt Nam, sự tham gia của các nhà máy chào giá điện đã tăng tính cạnh tranh của thị trường điện. Nếu so với trước đó, thị trường này cũng đã có tính cạnh tranh, bởi có sự phân định, nhà máy chào giá thấp thì sẽ được huy động trước, còn nhà máy chào giá cao sẽ xếp sau. Tuy nhiên, nhìn tổng thể thì sau một năm đi vào vận hành chính thức, thị trường phát điện cạnh tranh vẫn được xem là giai đoạn tập dượt của các nhà máy về thủ tục pháp lý, chào giá, huy động công suất, nên chưa có được tính cạnh tranh như mong muốn.
Còn nhiều thách thức
Nhìn nhận thực tế, có thể nói thị trường điện đã vận hành thành công qua các thời điểm khó khăn như cắt khí PM3-CAA (cấp khí cho nhà máy điện Cà Mau), cắt khí Nam Côn Sơn (cấp khí cho các nhà máy điện Phú Mỹ, Nhơn Trạch và Bà Rịa) vào tháng 9, 10 năm 2012; huy động các nhà máy thủy điện phía Bắc để cấp nước cho đổ ải Vụ Đông Xuân năm 2013; huy động các nhà máy điện để đảm bảo an toàn cung cấp điện trong các dịp lễ, Tết. Qua đó, giúp đảm bảo an ninh năng lượng quốc gia.
Tuy nhiên, lãnh đạo Trung tâm điều độ Hệ thống điện Quốc gia cũng cho rằng, do đây là một thị trường hoàn toàn mới, nên bước đầu vận hành đã bộc lộ không ít khó khăn, vướng mắc. Cụ thể, một số đơn vị tham gia chào giá lần đầu còn lúng túng trong cách thức triển khai. Bên cạnh đó, do các nguyên nhân khách quan về thời tiết, mực nước hồ… dẫn tới công suất của một số nhà máy thủy điện không ổn định. Nhiều nhà máy phải thực hiện nhiệm vụ xả nước cho hạ du trong những thời điểm hạn hán, nên phải tiết giảm công suất, thậm chí là ngừng phát điện trong một số thời điểm dành nước để phát điện trong các giờ theo yêu cầu của lịch xả nước do Tổng cục Thủy lợi (Bộ NN & PTNT) ấn định. Đối với các nhà máy tua bin khí, nguồn nhiên liệu không đủ và đôi khi không ổn định cũng ảnh hưởng không nhỏ đến hoạt động của nhà máy khi tham gia thị trường. Trước những khó khăn, bất cập trên buộc A0, trong một số trường hợp phải can thiệp vào thị trường nhằm đảm bảo ổn định của hệ thống. Bên cạnh đó, giới hạn của lưới truyền tải khiến nhiều thời điểm điều độ hệ thống vẫn phải huy động nguồn của các nhà máy có giá chào cao, phần nào ảnh hưởng đến yếu tố cạnh tranh của thị trường.
Trao đổi với phóng viên, ông Đỗ Minh Lộc - Phó Tổng Giám đốc công ty Cổ phần Thủy điện Đa Nhim - Hàm Thuận - Đa Mi (DHD) cho biết, công tác chào giá trên VCGM bước đầu vẫn còn một số vướng mắc. Cụ thể, các phần mềm chào giá, hỗ trợ tính toán thanh toán chưa được cập nhật kịp thời và đồng bộ giữa đơn vị vận hành thị trường và đơn vị tham gia thị trường dẫn đến mất nhiều thời gian để đối chiếu kết quả. Bên cạnh đó, các số liệu về thuỷ văn của các hồ chứa được đơn vị vận hành thị trường dự báo để đưa ra quy định giới hạn mực nước hồ hàng tuần chưa phù hợp với thực tế, gây khó khăn cho việc tính toán chào giá.
Theo GS – TS Trần Đình Long, để hình thành một thị trường phát điện cạnh tranh theo đúng nghĩa và hoàn chỉnh, các tổng công ty phát điện (EVN GENCO) phải tách ra và hoạt động độc lập không phụ thuộc EVN như hiện giờ. Cần phải đẩy nhanh quá trình cổ phần hóa hay nói cách khác, tiến trình tái cơ cấu ngành Điện cũng phải được tiến hành mạnh mẽ hơn.
Theo dự thảo Quyết định lộ trình, các điều kiện và cơ cấu ngành điện để hình thành và phát triển các cấp độ thị trường điện lực tại Việt Nam, thị trường điện lực tại Việt Nam sẽ được hình thành và phát triển qua 3 cấp độ.
- Cấp độ 1 (đến 2014): thị trường phát điện cạnh tranh.
- Cấp độ 2 (2015-2022): thị trường bán buôn điện cạnh tranh.
- Cấp độ 3 (từ sau năm 2022): thị trường bán lẻ điện cạnh tranh.
Mỗi cấp độ được thực hiện theo hai bước: thí điểm và hoàn chỉnh.
Thị trường phát điện cạnh tranh (VCGM) tại Việt Nam:
- Vận hành chính thức: ngày 1/7/2012
- Hiện có 37 nhà máy chào giá trực tiếp (chiếm khoảng 37% số lượng đơn vị phát điện trong cả nước).
- Trung tâm Điều độ Hệ thống điện Quốc gia (A0) là đơn vị vận hành hệ thống và thị trường. |
Ngọc Thọ / VietNamTimes