Trong một cuộc họp báo mới đây, đại diện Bộ Công Thương thừa nhận: Còn để người dân băn khoăn, thắc mắc về sự minh bạch của giá điện, giá xăng dầu là thiếu sót của cơ quan quản lý. Chính vì thế, việc sớm hoàn thiện thị trường điện cạnh tranh là một yêu cầu cấp thiết.
Đóng điện Trạm biến áp 110kV Bắc An Khánh, huyện Hoài Đức
Thị trường phát điện cạnh tranh được vận hành thí điểm từ tháng 7/2012. Hiện có khoảng 50 nhà máy điện trực tiếp chào giá trên thị trường. Mặc dù chỉ chiếm 37,8% tổng công suất, nhưng các nhà máy này lại đóng góp tới hơn 40% tổng sản lượng điện cho hệ thống. Sau gần 2 năm hoạt động, việc chào giá điện đến nay đã được công khai từng giờ trên mạng internet, tạo điều kiện cho việc minh bạch hóa chi phí mua điện.
Nếu như trước kia, các nhà máy điện ký hợp đồng dài hạn với Tập đoàn Điện lực Việt Nam (EVN) với một giá cố định, trên cơ sở đó phải giảm chi phí sản xuất để gia tăng lợi nhuận. Nhưng kể từ khi tham gia thị trường phát điện cạnh tranh, các nhà máy điện có thể nâng lợi nhuận hơn nữa từ chiến lược chào giá.
Theo lộ trình, sau khi kết thúc cấp độ 1 - thị trường phát điện cạnh tranh vào năm 2014, mới chuyển sang cấp độ 2 - thị trường bán buôn cạnh tranh (2015 - 2022) và sau năm 2023 mới thực hiện thị trường bán lẻ cạnh tranh, lúc này, người tiêu dùng mới được quyền lựa chọn đơn vị bán điện. Tuy nhiên, tại Hội thảo về thị trường năng lượng Việt Nam tổ chức mới đây, nhiều chuyên gia cho rằng, để có thể đưa giá điện theo giá thị trường và bảo đảm quyền lợi cho cả người tiêu dùng, doanh nghiệp và quốc gia cần rút ngắn hơn nữa lộ trình triển khai thị trường điện cạnh tranh. "Cấu trúc thị trường để có được sự cạnh tranh thì chúng ta lại để kéo dài đến hơn 10 năm nữa. Chính vì thế, quá trình này cần phải được đẩy nhanh hơn" - TS Võ Trí Thành- Viện Nghiên cứu và quản lý kinh tế TW bày tỏ.
Hiện, cơ sở hạ tầng của ngành điện như hệ thống truyền tải, công nghệ thông tin… đang được tiếp tục đầu tư hoàn thiện để vận hành thí điểm thị trường bán buôn điện cạnh tranh từ năm 2015 theo yêu cầu của Chính phủ - tức là sớm hơn 2 năm so với kế hoạch ban đầu. Đến nay, Bộ Công Thương đã thành lập Tổng Công ty Truyền tải điện quốc gia, 5 tổng công ty điện lực, 3 tổng công ty phát điện độc lập, đây là những bước quan trọng để thực hiện lộ trình thị trường điện. Tuy nhiên, Chủ tịch Hiệp hội Năng lượng Việt Nam Trần Viết Ngãi cho rằng, các cấp độ thực hiện thị trường điện đến nay không có sự đan xen lẫn nhau. Chính vì thế, để rút ngắn thời gian thực hiện lộ trình không nên làm theo tuần tự hết cấp độ này mới đến cấp độ khác, mà có thể triển khai cả 3 cấp độ xen kẽ. Ví dụ, trong quá trình thực hiện thị trường phát điện cạnh tranh thì thí điểm luôn thị trường bán buôn và bán lẻ điện cạnh tranh. Từ đó, có thể rút ngắn được lộ trình chứ không phải đợi đến sau năm 2023 mới hoàn thiện được thị trường điện.
Thực tế đã chứng minh phát triển thị trường điện cạnh tranh là xu thế tất yếu của nền kinh tế thị trường, mang lại lợi ích cho cả người cung cấp và người sử dụng điện. Chính vì thế, các chuyên gia khuyến cáo, nếu không thực hiện khẩn trương, quyết liệt thì những hậu quả xấu của cơ chế độc quyền vẫn tiếp tục tồn tại, gây nên những tổn thất cho ngành điện nói riêng và nền kinh tế đất nước nói chung.